Prezentujemy Państwu kolejny wpis doktora Łukasza Bojkowskiego (psychologa LPFA o którym pisaliśmy tutaj>>>) dotyczący roli zabawy w treningu sportowym dzieci. Tego typu publikacje będą udostępniane co miesiąc. Serdecznie zapraszamy do lektury!

--

Głównym motywem dzieci do udziału w treningach sportowych jest dobrowolna zabawa, przyjemność uczestnictwa i odnajdywanie się w aktywności fizycznej uprawianej razem z rówieśnikami [Driver i Wharton 2005]. Za zasadnością ukierunkowania zajęć na zabawę w początkowych okresach nauki, przemawiają także różnego rodzaju programy szkoleniowe. Wśród nich wyróżnić można długotrwały program szkolenia sportowego Long Term Athlete Development (LTAD), który od najmłodszych lat dostosowany jest do określonych etapów rozwoju społecznych, intelektualnych oraz emocjonalnych cech dziecka.

W Lech Poznań Football Academy trenują dzieci w wieku od 4. do 12. roku życia. W ramach długoterminowego programu LTAD na okres ten przypadają cztery fazy szkolenia. W czasie pierwszego, czyli tak zwanego „aktywnego startu” (ang. Active Start/Action Kids), który przeznaczony jest dla dziewcząt i chłopców w wieku 5-6 lat, skupiamy się głównie na grach i zabawach stanowiących podstawę dalszej nauki i przyszłego doskonalenia [Balyi 2001]. W okresie tym im lepiej się dziecko bawi, tym więcej i chętniej gra, a przez to więcej i szybciej się uczy. Bardzo zbieżne założenia przyjmuje się dla okresu następnego, czyli etapu nauczania chłopców w wieku 6-9 lat i dziewcząt w wieku 6-8 lat (ang. FUNdamental). Główną uwagę przykłada się tutaj do rozwijana zdolności motorycznych w formie zabaw ogólnorozwojowych [Robertson i Way 2005], będących wiodącymi formami dla zaszczepienia oczekiwanego ducha sportu. Podstawowe umiejętności zostają przekształcane w elementarne umiejętności sportowe dopiero na etapie trzecim, czyli w tzw. „pociągu do nauki” (ang. Learning to train), który dotyczy chłopców w wieku 9-11 lat i dziewcząt w wieku 8-11 lat. Na etapie tym, który nazywany jest także „złotym wiekiem”, wzrasta rola zdolności specyficznych charakterystycznych dla określonych (trenowanych) dyscyplin sportowych. Koniec okresu nauczania podstawowych umiejętności, a początek kształtowania umiejętności sportowych nazywa się z kolei „pociągiem do treningu” (ang. Training to train). Przeznaczony jest on dla chłopców w wieku 11-16 lat i dziewcząt w wieku 11-15 lat.

Powyższe dane uzasadniają między innymi jak ważna jest etapizacja szkolenia sportowego, która pozwala ukierunkować uwagę szkoleniową na określone aspekty nauki, oraz różnicuje sport dzieci i młodzieży od nie rekreacyjnej i opartej na wyniku rywalizacji osób dorosłych. Nie oznacza to oczywiście, że w młodzieńczej aktywności fizycznej nie występują takie specyficzne czynniki jak chęć zwyciężania czy emocje negatywne. Tutaj jednak konfrontacja z tymi elementami sportu powinna mieć na celu naukę radzenia sobie, odwoływanie się do uczciwej rywalizacji i przeżyć pozytywnych. Podobnie sytuacja wygląda w procesie stawiania czoła pierwszym porażkom (o czym była mowa w dwóch poprzednich wpisach).

Podsumowując stwierdza się, że jednym z ważniejszych aspektów w pierwszych fazach szkolenia sportowego jest nastawienie się na indywidualny rozwój i niezobowiązującą zabawę, a nie na szybkie wymagania wynikowe. Te zostaną określone przez trenera na dalszych etapach nauki, po nabyciu przez dziecko odpowiednich kompetencji (tutaj można zostawić pole do dyskusji dla trenerów: jakich i w jakim okresie?). Innymi słowy można stwierdzić, że do czasu uzyskania przez dziecko określonego wieku życia, lub zaawansowania sportowego, to właśnie zabawa w trening jest kwintesencją całego procesu [Bryan i Woodburn 2005]. Takie spojrzenie na ćwiczenia dzieci i młodzieży może sprzyjać ponadto ich sportowemu zainteresowaniu, hartowaniu ciała, rozwijaniu podstawowych kompetencji i przeżywaniu aktywności fizycznej na ich własny sposób, co ściśle łączy się także z poziomem satysfakcji i dumy rodziców z ich występów.

Osobom zainteresowanym tematem polecam następujące publikacje (podane w kolejności cytowania):

1. Driver, B. Wharton, C. (2005). The baffled parent's to coaching youth hockey. Camden, Maine: International Marine/Ragged Mountain Press.
2. Baiyi, I. (2001). Sport system building and long-term athlete development in Canada. The Situation and the Solutions. Coaches Report. The Official Publicationof the Canadian Professional Coaches Association. 8(1), 25-28.
3. Robertson, S., Way, R. (2005). Long-Term Athlete Development: A Made-in-Canada Model. Coaches report. 11(3), 6-12.
4. Bryan, W., Woodburn, W. (2005). Recepta na sukces. Jak wychować mistrza w sporcie, w sztuce, w nauce. Warszawa: Klub Dla Ciebie.

--

dr Łukasz Bojkowski – Główny Psycholog Lech Poznań Football Academy. Doktor nauk o kulturze fizycznej. Absolwent psychologii Uniwersytetu Humanistycznospołecznego SWPS oraz wychowania fizycznego Akademii Wychowania Fizycznego im. E. Piaseckiego w Poznaniu. Pracownik Zakładu Nauk o Aktywności Fizycznej i Promocji Zdrowia AWF w Poznaniu. Wielokrotny czynny uczestnik ogólnopolskich i międzynarodowych konferencji naukowych. Laureat pierwszej edycji konkursu o stypendium prof. Z. Pietrasińskiego. Autor lub współautor ponad 40. prac naukowych z zakresu psychologii, sportu i zdrowia, a także książek: "Wybrane próby testowe sprawności fizycznej ogólnej" (2014) i "Komunikacja interpersonalna w sporcie" (2016).