Proces nauczania i doskonalenia sportowego powinien dotyczyć nie tylko aspektów związanych z sprawnością fizyczną czy zdrowiem, ale także wpływać na sferę moralną zawodnika. W związku z tym, za ważne elementy tego procesu uznaje się aktywności zmierzające do kształtowania postaw prospołecznych, związanych z tolerancją, szacunkiem, akceptacją i rozumieniem takich pojęć jak: stereotyp (opinia na temat pewnych osób), uprzedzenie (przejawianie negatywnych uczuć do kogoś), czy dyskryminacja (działanie względem określonych grup).
Termin tolerancja definiuje się jako postawę moralną dotyczącą poszanowania dla odmienności oraz wyraz sprzeciwu wobec wszelkich form dyskryminacji, które mogą wynikać z mentalności i przekonań różnych ludzi (Podrez, 1999). Zachowania tolerancyjne opierają się zatem na szacunku dla drugiego człowieka oraz chęci budowy zdrowych relacji interpersonalnych, co może sprzyjać zarówno osobom dyskryminowanym, jak i tym działającym pod wpływem stereotypów czy uprzedzeń (Häring i Salvoldi, 2000).
Jakie działania mogą podejmować rodzice chcący uczyć swoje dzieci akceptacji dla różnorodności? Przede wszystkim mogą opierać swoje działania na cierpliwych i „dążących do otwartości” rozmowach, aktywnym słuchaniu, a także na:
- Ustalaniu zasad współpracy w grupie i podkreślaniu jakie zachowania są społecznie akceptowane, a jakie nie. Jednocześnie można przedstawiać społeczne zasady formułowania się grup, poszukiwania osób podobnych do nas (w takich zespołach czujemy się najbezpieczniej), przy jednoczesnym ich różnicowaniu (poszukiwaniu odpowiedzi na pytania: „czy pasuję do tej grupy?”, „czym wyróżniam się od innych?”, „w czym jestem lepszy?”).
- Tłumaczeniu zamiast karania za komentarze dotyczące na przykład czyjegoś wyglądu, pokazania kogoś palcem, długotrwałego przyglądania się itp. Takie zachowanie jest często charakterystyczne dla dzieci kilkuletnich, które wyróżniają się bogatą ekspresją, szczerym zaciekawieniem i zainteresowaniem tym czego nie znają. Rozwiązaniem opisanych powyżej dwuznacznych sytuacji jest konstruktywna rozmowa, która powinna dotyczyć istniejących różnic między ludźmi, ich unikalności i przyczyn powstawania (np. niepełnosprawności).
- Uczeniu komunikacji poprzez podsuwanie słów potrzebnych do opisywania zróżnicowanej rzeczywistości. Należy zatem reagować na pejoratywne określenia różnicujące ludzi takie jak „czarny”, „gruby”, „kaleka” (które nie muszą wynikać wprost z nieuprzejmości dziecka, ale z jego niewiedzy), tłumacząc ich znaczenie i przedstawiając akceptowane synonimy: „czarnoskóry”, „otyły”, „osoba z niepełnosprawnością” (nie używamy jednoznacznego terminu „niepełnosprawny”, ponieważ odbiera on jednostce określanej poczucie podmiotowości). Warto pamiętać także, że dzieci nie rozumieją często wypowiadanych przez dorosłych stwierdzeń ironicznych. Stąd powiedzenie do kogoś np. zawodnika rywalizującego na boisku – „jak gracz ty czarnuchu!”, może być skojarzone z „normą” i prawidłowym określeniem osoby czarnoskórej, co jest myśleniem błędnym.
Temat związany z kształtowaniem postaw tolerancyjnych jest współcześnie kwestią bardzo ważną i aktualną. W związku z tym pozostałe aktywności, które mają pomagać w kształtowaniu postaw tolerancyjnych, zostaną opisane w następnym artykule.
---
dr Łukasz Bojkowski – Psycholog Lech Poznań Football Academy. Pracownik Zakładu Psychologii Akademii Wychowania Fizycznego w Poznaniu. Wykładowca na studiach podyplomowych „Psychologia sportu”. Doktor nauk o kulturze fizycznej. Absolwent psychologii wspierania rozwoju (Uniwersytet Humanistycznospołeczny SWPS), wychowania fizycznego oraz studiów III stopnia z dziedziny nauk o zdrowiu (AWF w Poznaniu). Członek Polskiego Towarzystwa Psychologicznego (PTP) oraz Polskiego Stowarzyszenia Terapeutów Terapii Skoncentrowanej na Rozwiązaniach (PSTTSR). Laureat pierwszej edycji konkursu o stypendium prof. Z. Pietrasińskiego. Autor lub współautor licznych prac naukowych i popularnonaukowych, a także książek: „Wybrane próby testowe sprawności fizycznej ogólnej” (2014) i „Komunikacja interpersonalna w sporcie” (2016).